Hepatitis je upala jetre koja sprečava njenu detoksikacionu funkciju. Porijeklo imena hepatitis je grčko i kovanica je od dvije riječi: hepat – što znači jetra i sufiks aitis, koji označava upalu.
NAJČEŠĆI UZROK HEPATITISA
- Hepatitisni virusi (virus hepatitis A, B, C, D, E, G). Neki od ovih virusa ne ostavljaju ozbiljne posljedice po ljudsko zdravlje i predstavljaju samo privremeni problem. Sa druge strane, virusi hepatitisa kao što su B i C uzrokuju tešku i opasnu bolest koja je uporna, dugo traje, čak i čitav život, a može imati i smrtan ishod po zaražene osobe.
- Alkoholni hepatitis najčešće nastaje zbog dugotrajne konzumacije alkohola. Etanol, koji se nalazi u alkoholu, je glavni krivac nastanka hepatitisa. Alkoholni hepatitis u težem obliku može dovesti do žutice, ciroze jetre i potpunog prestanka njene funkcije.
- Lijekovi također mogu uzrokovati hepatitis. Neki od njih su: agomelatin (antidepresiv), amiodaron (antiaritmik), amitriptilin (antidepresiv), fenitoin i valproična kiselina (antiepileptici), halotan (posebna vrsta anestetičkog gasa), ibuprofen i indometacin (NSAID lijekovi), izoniazid (INH), rifampicin i pirazinamid (antituberkulotici), ketokonazol (protiv gljivica), metildopa (antihipertenziv), nifedipin (antihipertenziv), nitrofurantoin (antibiotik), paracetamol i zidovudin (antiretrovirotik npr. protiv AIDS-a).
- Hepatitis uzrokovan toksinima- toksini (otrovi) koji mogu uzrokovati hepatitis su: amatoksin koji se nalazi u otrovnim gljivama kao što su: zelena pupavka (Amanita phalloides), bijela muhomorka (Amanita ocreata) i neke vrste galerina. Obrok od samo jedne gljive može biti smrtonosan. Bijeli fosfor, industrijski i bojni otrov, tetrahlormetan (sredstvo za hemijsko čišćenje odjeće), hloroform.
Hepatitis može biti uzrokovan i autoimuno, tj. da već postoji genetska predispozicija za ovu bolest.
SIMPTOMI
Simptomi hepatitisa mogu da budu vrlo slabi ili da ih uopće nema, a najčešći su:
- žutica
- anoreksija (slab apetit)
- bol u stomaku (abdomenu)
- povišena tjelesna temperatura
- uvećanje jetre
- slabost
Simptomi akutnog hepatitisa
Početni simptomi akutnog hepatitisa (traje kraće od 6 mjeseci) su nespecifični i podsjećaju na simptome gripe, što je zajedničko gotovo svim akutnim virusnim infekcijama. Ovi simptomi su slabost, bolovi u mišićima i zglobovima, groznica, mučnina ili povraćanje, dijareja i glavobolja. Malo specifičniji simptomi akutnog hepatitisa su: ozbiljniji gubitak apetita, tamni urin, žuta boja očiju i kože, tj. žutica, uvećanje jetre (hepatomegalija), bol u stomaku (abdomenu), averzija ka pušenju među pušačima.
Fizički pregled nije specifičan, osim kada se pojavi žutica (30% slučajeva) i blago oticanje, tj. uvećanje jetre, (10% slučajeva). U nekim slučajevima dolazi do uvećanja limfnih čvorova (limfadenopatija, 5% slučajeva) i uvećanja slezene (5% slučajeva).
Simptomi hroničnog hepatitisa
Hronični hepatitis (traje duže od 6 mjeseci) ponekad nema nikakve simptome ili su oni vrlo slabi i nespecifični (npr. slabost i umor). Hronični hepatitis se obično otkriva analizom krvi. Uočljiviji simptomi su žutica i uvećanje jetre. U slučaju većeg oštećenje jetre može doći do gubitka težine, lahkog dobijanja modrica, sklonost krvarenju, znojenje nogu, nagomilavanje tečnosti u stomaku (abdomenu).
Ciroza eventualno može dovesti do različitih komplikacija (uvećanje vena u jednjaku što može uzrokovati krvarenje opasno po život, može nastati konfuzija i koma, otkazivanje rada bubrega…).
Kod žena koje imaju autoimuni hepatitis mogu se pojaviti akne, poremećena menstruacija, upala tiroidne žlijezde, oštećenje pluća i upala bubrega.
NAČINI INFEKCIJE VIRUSIMA HEPATITISA
Virusi hepatitisa A i E se u organizam unose preko usta. Stoga je za njegovu prevenciju važno voditi računa o ličnoj higijeni, imati čiste ruke i unositi higijenski ispravnu hranu i vodu. Ove vrste virusa se iz organizma izlučuju stolicom.
Virusi hepatitisa B, C, D i G se dobijaju putem inficirane krvi i tjelesnih sekreta. Mogu se prenijeti i seksualnim putem. To naručito važi za prenošenje virusnog hepatitisa B. Virusi B i C su najopasniji virusi koji se ne prenose vazduhom niti ih prenose komarci, dok nije pouzdano utvrđeno da li se mogu prenijeti preko usta.
Najvažnije činjenice o virusnom hepatitisu.
PREVENCIJA
Prevencija za hepatitis A i B postoji u vidu seruma i vakcine. Za hepatitis C i E ne postoje ni serum ni vakcina. Virus C ima sposobnost mutacije te se javlja u velikom broju varijanti (6 osnovnih tipova i preko 100 podtipova). Ako pacijent primi vakcinu za jedan tip, ostaje nezaštićen za ostale tipove virusa.
Prema procjenama Svetske zdravstvene organizacije, u svijetu je hepatitisom B trenutno zaraženo oko 350 miliona ljudi, a godišnja smrtnost je 1,3 do 1,5 miliona. Hepatitisom C je inficirano oko 170 miliona, a godišnje umre oko 250 000 ljudi. Tek svaka peta oboljela osoba je svjesna da ima hepatitis B ili C. Razlog za to je što ove infekcije dugo ostaju bez simptoma bolesti, pa se ne prepoznaju. Veliki broj oboljelih predstavlja ozbiljan zdravstveni, socijalni, čak i ekonomski problem za društvo.
Glavni problem kod hepatitisa je taj što se teško i kasno otkriva, često tek kad je već u poodmakloj fazi.
LIJEČENJE
Pacijente s teškim akutnim hepatitisom treba smjestiti u bolnicu. Nakon nekoliko dana obično se apetit vraća i osoba ne mora biti u krevetu. Nisu potrebna ni velika ograničenja prehrane ili aktivnosti, niti vitaminski dodaci. Većina ljudi se može sigurno vratiti na posao nakon što nestane žutica, premda im rezultati testova funkcije jetre nisu posve normalni.
Autoimuni hepatitis se obično liječi kortikosteroidima, katkada zajedno s azatioprinom. Ti lijekovi potiskuju upalu, uklanjaju simptome i poboljšavaju dugotrajno preživljavanje. Prekid liječenja obično dovodi do recidiva, pa zbog toga većina ljudi mora lijekove neprestano uzimati. Nakon razdoblja od mnogo godina 50% ljudi s autoimunim hepatitisom dobije cirozu, zatajenje jetre ili oboje.
Jasminko Razić
