Genocid u Srebrenici je kulminacija višegodišnje politike etničkog čišćenja nad Bošnjacima. Genocid su planirale i izvele vlasti Republike Srpske, uz direktnu podršku režima Slobodana Miloševića i tadašnje Vojske Jugoslavije. Ubijani su muškarci, dječaci, ali i žene, starije osobe i djevojčice.
Genocid je počinjen, nakon što su Srebrenica i Žepa – mjesta proglašena sigurnom zonom UNa, pala u ruke oružanim snagama bosanskih Srba.
Nakon pogubljenja, tijela su premještana u sekundarne i tercijarne grobnice. Cilj je bio jasan – sakriti zločin, poništiti istinu, ubiti i sjećanje.
Zbog genocida i zločina počinjenih tokom pada Srebrenice 11. jula 1995. godine, kada je ubijeno više od osam hiljada Bošnjaka, pred međunarodnim i domaćim sudovima do sada je osuđeno 54 osobe. Ukupno je izrečeno 781 godina zatvora, uz pet doživotnih kazni.
Bivši komandant Vojske Republike Srpske Ratko Mladić osuđen je na doživotni zatvor pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju zbog genocida i zločina protiv čovječnosti. Na istu kaznu 2019. godine osuđen je i Radovan Karadžić, bivši predsjednik Republike Srpske.
Još tri doživotne kazne izrečene su u Haagu za zločine u Srebrenici. Ljubiša Beara, Zdravko Tolimir, i potpukovnik Drinskog korpusa Vujadin Popović, koji je proglašen krivim za genocid, ubistva, istrebljenje i progon Bošnjaka.
Haški tribunal je 2001. donio prvu presudu kojom je zločin u Srebrenici pravno okvalifikovan kao genocid. Tada je general Radislav Krstić osuđen na 35 godina zatvora zbog pomaganja i učestvovanja u genocidu. Dvadeset tri godine kasnije, u javno objavljenom pismu, priznao je da je nad Bošnjacima u Srebrenici počinjen genocid.
Na dugogodišnje kazne zatvora osuđeni su i oficiri Vojske RS: Drago Nikolić (35 godina), Momir Nikolić (20 godina), Dragan Obrenović (17 godina), Radivoje Miletić (18 godina) i Ljubomir Borovčanin (17 godina).
Jovica Stanišić i Franko Simatović, visoki bezbjednosni funkcioneri Srbije devedesetih, osuđeni su 2023. zbog udruženog zločinačkog poduhvata u kojem je, između ostalog, obuhvaćen i zločin u Trnovu, gdje je 1995. godine ubijeno šest bošnjačkih civila iz Srebrenice.
U Haagu je osuđen i Dražen Erdemović, pripadnik 10. diverzantskog odreda, koji je priznao da je učestvovao u egzekucijama zarobljenih Bošnjaka. Uhapšen je 1996. godine u Srbiji, a iste godine je pred Tribunalom osuđen na pet godina zatvora. Njegovo svjedočenje kasnije je imalo ključnu ulogu u presudi protiv Ratka Mladića.
U Memorijalnom centru u Potočarima danas će biti klanjana dženaza i izvršen ukop posmrtnih ostataka sedam žrtava genocida u Srebrenici.
Dvojica mladića koji su u času smrti imali svega 19 godina najmlađe su žrtve koje će biti ukopane danas u mezarju u Potočarima. Radi se o Senajidu (Husejin) Avdiću i Harizu (Ramiz) Mujiću. Obojica su ubijena u julu 1995. godine, a konačan smiraj nalaze 30 godina kasnije. Najstarija žrtva koja će biti ukopana je Fata (Huso) Bektić, imala je 67 godina u času smrti. Ona je i jedina žena koja će naći konačan smiraj ove godine u Potočarima. Njeni posmrtni ostaci pronađeni su 26 godina nakon njene smrti, prilikom ekshumacije u junu 2021. godine u Potočarima.
Posmrtni ostaci žrtava koje će naći konačan smiraj ove godine pronađeni su u grobnicama koje su otkrivene godinama unazad na lokalitetima Liplje, Baljkovica, Suljići, Kameničko brdo. U većini slučajeva radi se o nekompletnim tijelima, tako da će neke od porodica žrtava u zemlju spustiti jednu ili dvije kosti.
Ove godine u Potočarima će biti ukopani Senajid (Husein) Avdić, rođen 1976. godine; Hariz (Ramiz) Mujić, rođen 1976. godine; Fata (Huso) Bektić, rođena 1928. godine; Hasib (Adem) Omerović, rođen 1961. godine; Sejdalija (Alija) Alić, rođen 1961. godine; Rifet (Mustafa) Gabeljić, rođen 1964. godine; Amir (Ibrahim) Mujčić, rođen 1964. godine.
Generalna skupština Ujedinjenih nacija prošle godine proglasila je 11. juli Međunarodnim danom sjećanja na genocid u Srebrenici. Poruka ovogodišnje godišnjice glasi: “Naša priča, naše obećanje”. Preživjeli, porodice i mladi čuvari istine i sjećanja daju obećanje – da će čuvati istinu od zaborava, od relativizacije, od negiranja
